گفتگو با زهرا افتخارزاده مدیر عامل موسسه خیریه ارتقا کیفیت زندگی زنان آتنا
دکتر افتخارزاده مدیر عامل جوان موسسه آتناست. زهرا که به همراه کارشناسان و داوطلبان آتنا اولین خانه امن غیردولتی در ایران را مدیریت می‌کند، داروسازی خوانده و پس از پایان تحصیلاتش دوباره کارشناسی ارشد مددکاری اجتماعی گرفته تا بتواند تجربه‌اش را با دانش تخصصی ترکیب کند و نگرش عمیقتری به مسائل اجتماعی و به خصوص مسائل زنان داشته باشد. گپ ما در ضربان با زهرا افتخارزاده را بخوانید.
مصاحبه از شیما وزوایی زنان
برایمان از تاسیس و پیشینه آتنا بگوید.
ما از سال 1385 فعالیت‌مان را شروع کردیم. آن موقع جوانان جوان و داوطلب 19-20 ساله‌ای بودیم که در منطقه خاک سفید تهران به بچه‌های خانواده‌هایی که مدارس به ما معرفی می‌کردند درس می‌دادیم. آن خانواده‌ها معمولا به شکلی با مسائل اجتماعی مثل اعتیاد درگیر بودند. ما هر جمعه می‌رفتیم و باهم درس می‌خواندیم. تا 1389 غیر رسمی بودیم و بالاخره مجوز گرفتیم و از طریق کمک‌هایی که از بازارچه‌های خیریه دانشگاه‌ها بدست آوردیم توانستیم مکانی را اجاره کنیم که کارگاه خیاطی و کتابخانه‌ای داشت و مکان امنی بود برای خانم‌ها که بیایند و کنار هم کار کنند و مسیری برای استقلال اقتصادی‌شان پیدا کنند. سال 1393 بود که بالاخره توانستیم موسسه آتنا را با مجوز بهزیستی ثبت کنیم.
چرا زنان و دختران را به عنوان گروه هدف انتخاب کردید؟
تجربه و تاثیر کار ما با زنان و دختران چشمگیرتر بود. علاوه بر این ما متوجه تبعیض سیستماتیک فرهنگی-قانونی علیه زنان هستیم. بنابراین اولویت ما زنان سرپرست‌خانوار و زنانی که به انواع مختلف مورد خشونت‌های خانگی قرار می‌گیرند هست.
ممکن است درباره واحدهای مختلف آتنا توضیح بدهید؟
هدف واحد آموزش ارائه آموزش‌های تخصصی و آکادمیک به فعالین اجتماعی و داوطلبان ماست.
در واحد پژوهش هدف ما ریشه‌یابی آسیب‌ها در ساختارهای اجتماعی هست با این ماموریت که رسالت اصلی خودمان به عنوان یک سازمان مردم‌نهاد را که مطالبه‌گری هست به جا آوریم و نتایج پژوهش‌هایمان را با سازمان‌های دولتی و مسئول پیگیری کنیم. مثلا کودک-همسری را به عنوان یک آسیب در نظر بگیرید: وقتی می‌بینیم که این مسئله ارتباط واضحی با مسائل و آسیب‌های بچه‌های ما دارد، باید بتوانیم این مسئله را مستند و روشن ودقیق نشان بدهیم و آن را پیگیری رسمی کنیم. شاید مسئولین متوجه شوند که وقتی فعالین اجتماعی دنبال این مسئله هستند، به این دلیل است که آن را با گوشت و پوست خود احساس کرده‌اند. و این مسئله نه سیاسی است و نه ربط به اعتقادات دینی دارد. اگر سکوت کنیم، این سکوت ما خیانت به همه جامعه است.
واحد خدمت‌رسانی هم واحد اصلی موسسه است که 280 خانواد را تحت پوشش دارد که یا به ما معرفی شده‌اند و یا خودشان ما را پیدا کرده‌اند. بسته به نظر خود این زنان برای آنها برنامه کمکی چیده می‌شود.
چرا مهارت‌آموزی زنان برای شما مهم است؟
ما به اشتغال و استقلال زنان به عنوان بخشی از پروسه درمان نگاه می‌کنیم. وقتی آنها خودشان چیزی را خلق می‌کنند و می‌سازند، این به آنها حس اعتماد به نفس و شخصیت انسانی می‌بخشد. کارگاه‌های خیاطی و آرایشگری و شیرینی‌پزی هم کمک‌هزینه زنان ماست و هم به استقلال مالی آنها کمک می‌کند.
از ایجاد خانه امن آتنا بگوئید؟
در طول سالها زنان زیادی به ما مراجعه کردند که فاقد سرپناه بودند یا مورد انواع خشونت قرار می‌گرفتند. نیاز به اقدامات پیشگیرانه بود و اینکه آنها را از محیط آسیب و خشونت دور کرده و در امان قرار بدهیم. از سال 96 فضای امنی را برای زنانی به وجود آوردیم که یا نیاز به خانه داشتند و یا با همسر یا پدر زندگی می‌کردند و توسط آنها مورد خشونت قرار می‌گرفتند.
آتنا اولین خانه امن غیردولتی استان تهران است. هر زنی هر زمانی که مورد خشونت قرار بگیرد می تواند با ما تماس بگیرد و قانونا خانه را ترک و با ما زندگی کند.
چرا لازم بود که سازمانی غیردولتی خانه امنی را به وجود بیاورد؟
در تهران فقط یک خانه امن دولتی هست که فعالیت می‌کند. خیلی از موقع‌ها زنانی که حتی ما خودمان به نهادهای دولتی پیشنهاد می‌دهیم دوباره به محیط خشونت باز می‌گردند و دولت وظیفه خود در قبال آنها را خوب انجام نمی‌دهد.
بعد از بازگشت این زنان به خانه معمولا احتمال تکرار خشونت‌های بسیار شدیدتر زیاد است.
ما یک دختر ششم دبستانی داشتیم که پدرش مورد تعرض قرارش می‌داد و نیمه‌جان به ما رسید. و زمانی که بچه را نگه می‌داشتیم پدرش مرتب مراجعه می‌کرد و دعواهای شدید راه می‌انداخت. تا جایی که می‌خواستند بچه را به پدرش تحویل دهند. من اصلا نمی‌فهمم اگر قرار است مدتی بچه را نگه داریم و دوباره با همان شرایط به محیط خشونت برگردانیم اصلا چرا از اول او را به خانه امن بیاوریم؟
علاوه بر این آدرس خانه‌های امن ما را هیچکس نمی‌داند و حتی مردان اگر بخواهند می‌توانند به خود موسسه بیایند و از از مشاوره و کمک برخوردار خواهند شد.
فکر می‌کنید فعالیت شبکه‌ای بین سازمان‌های مردم‌نهاد چقدر مهم است؟
فکر می‌کنم فضای ارتباطی بین سمن‌ها جای کار خیلی زیادی دارد. ما هر کدام در حیطه‌ای نقاط قوتی داریم و در حیطه‌ای نقاط ضعف. تعامل و هم‌افزایی می‌تواند بسیاv موثر باشد. مثلا خیلی‌ها فکر می‌کنند همه خدمات ما به زنان می‌رسد، در صورتی که ما برای از بین بردن خشونت و ریشه‌های آن خدمات بسیاری هم به مردان و پسران ارائه می‌کنیم. چون معتقدیم که مردانی که مرتکب خشونت می‌شوند هم خود بخشی از قربانیان خشونت ساختاری و آسیب‌های اجتماعی هستند. به خصوص در زمینه اعتیاد و مقابله و درمان آن، سازمان‌های مردم‌نهاد دیگر کمک‌های بسیاری به ما کرده‌اند.
به عنوان یک خانه امن، چگونه میان زنان ایجاد احساس امنیت می‌کنید؟
من فکر می‌کنم از همه مهمتر در مددکاری و در هر اقدام یاورانه دیگری، حفظ جایگاه، حرمت و کرامت فرد، و قدرت انتخاب دادن به خود فرد و احترام به انتخاب آنها بیشترین اهمیت را دارد. ما در نهایت تصمیم زندگی را به خود زنان می‌گذاریم و من حتی این مسئله را به خودم هر روز تذکر می‌دهم که در نهایت زندگی هر فرد به خودش تعلق دارد.
هر زنی از هرجایی و طبقه‌ای و شرایطی تا وقتی که احساس کند به ما نیاز دارد می‌تواند پیش ما بماند. حتی اگر علی‌رغم نظر حرفه‌ای کارشناسان ما تصمیم گرفت به خانه قبلی‌اش برگردد، حتما می‌داند و ما به آنها می‌گوئیم که آتنا همیشه خانه آنهاست و درش همیشه به روی آنها باز است. ایجاد واقعی این حس، تلاش واقعی ماست.
