از طریق فضای مجازی و کانال‌های ارتباطی شبکه
*ارزیابی نحوه مواجهه سازمان‌های مردم‌نهاد با سوانح طبیعی و غیرطبیعی و اثربخشی اجتماعی آنها
*مستندسازی فعالیت، درس آموخته‌ها و مدیریت دانش
*پیامدهای روانی، اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی ناشی از سوانح طبیعی و غیرطبیعی
*گزارش‌دهی به افکار عمومی
*راهبردهای خروج بهنگام سازمان‌های مردم‌نهاد از منطقه سانحه دیده
*تسهیلگری و جلب مشارکت‌های مردمی، محلی و کمک به افزایش اثربخشی فعالیت‌ها
*شیوه‌های تعامل و همگرایی سازمان‌های مردم‌نهاد با هم
*شیوه‌های تعامل و همگرایی سازمان‌های مردم‌نهاد با دولت و دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط (مجریه، مقننه، قضاییه، انتظامی و…)
*شیوه‌های تعامل و همگرایی سازمان‌های مردم‌نهاد با رسانه‌ها
*شیوه‌های تعامل و همگرایی سازمان‌های مردم‌نهاد با اجتماعات محلی
*بایدها و نبایدهای سازمان‌های مردم‌نهاد و شیوه مواجهه با سوانح طبیعی و غیرطبیعی
*تجربه‌های موفق سازمان‌های مردم‌نهاد در جهان و منطقه
*تجربه‌های ملی و محلی سازمان‌های مردم‌نهاد
*آینده پژوهی، پیشنگری و پیشگیری
*ایجاد آگاهی ملی، آماده‌سازی، توان‌افزایی، و افزایش تاب آوری (از جمله آموزش و افزایش دانش و مهارت‌های تخصصی)
*اصلاحات ساختاری، بهبود فرایندها و رفع خلاء و موانع حقوقی و قانونی (مانند بیمه و…)، مطالبه‌گری و کنش انتقادیفعال
*ایجاد و توسعه پایگاه و سامانه جامع اطلاعات
*افزایش سرمایه‌های اجتماعی، ایجاد شفافیت و اعتماد عمومی
این همایش حاصل ایده ها، دیدگاهها و مشارکت مجموعه فعالیت های بسیاری از یاران و همراهان وفادار و بااخلاص شبکه ملی بوده است که در جلسات هم اندیشی، گفتگوها، نشست ها به تبادل نظر پرداخته اند و این همایش را از ابعاد مختلف بررسی کرده اند.
به امید حق که شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه هسته کوچکی باشد برای شبکه بزرگ اجتماعی.
در مقابل دانشگاهیان با ارزیابی تجربه های زیسته می توانند الگوهای گفتمانی جدیدی را در حوزه بحران ارائه دهند که نتیجه آن تولید علم جدید است.
شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه طی دو سال گذشته همایشی را در کنار سایربرنامه های خود تعریف کرد که سازمان های مردم نهاد به عنوان یک ظرفیت اجتماعی، دانش انسانی و کنشگری چگونه می توانند با روش های علمی و تحقیقات میدانی مبتنی بر تجربیات بین المللی در بلایای طبیعی و غیرطبیعی موثرتر عمل کنند.
یکی از موفقیت های این همایش پیوند حوزه سازمان های مردم نهاد با استادان دانشگاست. در این همایش تجربه زیسته سازمان های مردم نهاد توسط استادان دانشگاه بررسی شده و بی تردید دانش این استادان راهنمای فعالیت های آینده سازمان های مردم نهاد در حوزه بحران خواهد بود.
*شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه، با همکاری وزارت کشور
*موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی
*سازمان داوطلبان جمعیت هلال احمر، و انجمن جامعه شناسی ایران
*شورای انجمن‌های علمی ایران
*انجمن علمی مطالعات صلح ایران
*انجمن ایرانی اخلاق در علوم و فناوری
برای مشاهده فیلم بر روی عکس کلیک نمایید
برای مشاهده فیلم بر روی عکس کلیک نمایید
سند راهبرد ملی مدیریت بحران کشور تدوین شده است. سند راهبرد ملی مدیریت بحران سندی است که در چهارچوب قانون مدیریت بحران کشور و سایر قوانین و مقررات، جهت‌گیری‌ها، اصول، معیارها و روش‌های پیش‌بینی، پیشگیری و کاهش خطر، آمادگی، پاسخ و بازتوانی و بازسازی توسط دستگاه‌های مشمول این قانون و نحوه مشارکت مردم را هماهنگ برنامه‌های توسعه کشور مشخص میکند..
سند راهبرد ملی مدیریت بحران کشور به همت پژوهشکده سوانح طبیعی تدوین گردیده است. برنامه‌های ملی کاهش خطر، آمادگی و پاسخ و بازسازی و بازتوانی، برنامه‌های استانی کاهش خطر و آمادگی و پاسخ و سایر آیین‌نامه‌های مورد نیاز قانون مدیریت بحران کشور نیز توسط پژوهشکده در دست تهیه است
در تدوین کلیه اسناد مرتبط با قانون مدیریت بحران کشور کوشش شده از نظرات متخصصین بنام در حوزه مدیریت بحران کشور و دستگاه‌هایی اجرایی مرتبط بهره گرفته شود
نقش سازمان های مردم نهاد در دنیا و همچنین در کشورمان در حوزه بحران ها مثال زدنی ست چرا که شاهراه تقویت و گسترش مسئولیت پذیری اجتماعی از بین جامعه مدنی می گذرد. بنابر آمار ارائه شده از سوی وزارت کشور بیش از سه هزار و چهارصد سازمان مردم نهاد در اقصی نقاط کشور در مهار بیماری کرونا نقش داشته اند و در حوزه ی اطلاع رسانی در مورد این بیماری و همچنین ارائه خدمات حمایتی به اقشار آسیب پذیر اجتماعی مشغول به فعالیت هستند و این نشان از ظرفیت بالای این سازمان ها دارد. سازمان هایی که با کمک های مردمی و مشارکت فعال آنها به ایفای مسئولیت های خود مبادرت می ورزند.
اما علی رغم واقعیت های موجود متاسفانه در کشور ما از این پتانسیل مهم به نحو احسن استفاده نمی شود و قوانین حمایتی لازم از این سازمان ها وجود ندارد.
در این سخنرانی، نقش نهادهای علمی انجمنی در مواجهه با حوادث و سوانح طبیعی و غیرطبیعی با بررسی موردی پاندمی کرونا با تاکید بر انجمن مطالعات صلح ایران مطرح و بررسی شده است.
در ایران امروز، انجمن‌های علمی حضور منظم و تعریف‌شده‌ای در عرصة مدیریت بحرانِ ناشی از حوادث طبیعی ندارند، هرچند ورود دانشجویان و تعدادی از اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها در امور جمع‌آوری کمک و امدادرسانی یا تهیة گزارش‌های کارشناسی و پژوهش‌های علمی قابل‌تقدیر است. پرسش این است که انجمن‌های علمی چگونه می‌توانند در فرایند مذکور نقش‌آفرینی بیش‌تری داشته باشند؟ هدف این مقاله پاسخ به این پرسش است که با بررسی کوششی بی‌سرانجام در انجمن جامعه‌شناسی ایران انجام می‌شود. این کوشش برمبنای پژوهش‌های چندرشته‌ای، هماهنگی و تقویت سازمان‌های مردم‌نهاد در هر منطقه و تسهیلگری اجتماعی ازسوی فعالان دفاتر انجمن جامعه‌شناسی ایران طراحی شده که هم‌زمان فعالیتی آموزشی و پژوهشی و همچنین شامل اطلاع‌رسانیِ متکی بر ظرفیت‌های اجتماعات محلی است.
ایران نوین را می‌توان با برنامه‌های توسعه همگام دانست. آنچه در 150 سال اخیر در رؤیای ایرانی به‌شدت اهمیت یافته، تکیه بر رویکردهای علم مدرن برای فهم جهان و مدیریت آن بوده است. درنتیجه، علم مدرن به محور برنامه‌های توسعه تبدیل شده است. برنامه‌های توسعه در نیم‌قرن اخیر به‌واسطة درآمدهای نفتی (درآمدهای حاصل از خام‌فروشی) منجر به نوعی توسعه شد که هم مدعی تکیه بر علم و یقین بود و هم به‌شدت مرکزگرا و آمرانه. این نوع کاربرد برنامه‌های توسعه و اندیشة علم مدرن در ایران منجر به نادیده‌گرفتن دانش بومی ایرانیان برای انطباق با منابع محدود طبیعت و ایجاد الگوهای پایداری از انطباق با طبیعت شده است.
به این دلیل، احیای دانش بومی لزوماً به‌معنای فرمالیستی مطرح نیست، بلکه مسئلة اصلی آن نوع دانشی است که در بطنش شیوه‌های پایدار برای استفاده از منابع طبیعی بود و انسانی که حامل آن نوع بینش بود، جهان‌بینی و ارزشها و اخلاقیاتی داشت که به او اجازة استثمار طبیعت را نمی‌داد. ازاین‌رو، دانش بومی می‌تواند الگوهایی فراهم کند تا نسل‌های بعدی از شیوة ارتباط فعلیِ انسان ایرانی و طبیعت خارج شوند.
اما نکتة اصلی آن است که نه نهاد علم و نه نهاد توسعه به این مسئله توجه ندارند. آنچه می‌تواند این میراث درحال‌فراموشی را ثبت کند و آن را به‌صدا درآورد، نهادهای مدنی‌اند؛ نهادهایی که هم ریشه در سنت و مردم دارند و هم نقش مؤثری در تعدیل عملکردهای حکومت و دفاع از الگوهای پایدار حیات اجتماعی. به‌نظر می‌رسد که در شرایط کنونی، حل بحران توسعه و تحقق توسعة پایدار مستلزم نوع جدیدی از فعالیت نهادهای مدنی است که به‌واسطة نقش واسطی که این نهادها بین مردم و حکومت دارند، این بار نقش واسطی بین دانش سنتی و علم مدرن و نهادهای علمی مدرن یا نقش واسطی بین دانش‌ها و نهادهای سنتی با نهاد توسعه نیز ایفا کنند. ازاین‌رو، نهادهای مذکور می‌توانند ازطریق انتقال خِرد بوم‌شناختیِ سنتی به درون برنامه‌های توسعه‌ای، ایده‌هایی برای مواجهة پایدار با طبیعت در ایران فراهم کنند.
نتايج مطالعات ميداني دربارة مديريت سوانح در سه دهه گذشته نشان مي‌دهد كه سمن‌ها معمولاً از راهبردهاي سنجيده‌اي پيروي نكرده‌اند و اقداماتشان با اولويت‌گذاري‌هاي اشتباه و تخصيص نادرست منابع همراه بوده است. بارزترين مصداق این موضوع را مي‌توان در سرمايه‌گذاري‌هاي گاه هنگفت در اموری يافت كه معمولاً در حيطة وظايف دولت بوده است. به‌علاوه، سمن‌ها تقريباً هيچ‌گاه از امكان‌سنجي (feasibility study) در اين سرمايه‌گذاري‌ها بهره نگرفته‌اند و درنتيجه، طرح‌هايی بي‌سرانجام اجرا شده كه برخي سمن‌ها را سخت زمين‌گير كرده است. این مشکلات بیانگر سه خطاي مهم راهبردي است که اكثر سمن‌ها مرتکب می‌شوند: اول، فعال‌شدن صرفاً پس از وقوع سوانح و بي‌توجهي به مراحل پيش از سوانح؛ دوم، غفلت از دانش و تحقيق و درغلتيدن در عمل‌زدگي؛ سوم، بيگانگي با مطالبه‌گري اجتماعي از دولت و مصرف بخش عظيمي از منابع برای انجام اموري كه به‌عهدة دولت بوده است.
براي تصحيح خطاي نخست می‌توان به لزوم مشاركت سمن‌ها در اقدامات پيشگيرانه استناد کرد که با نگرش تسهيلگري در جوامع محليِ درمعرض خطر در چهارچوب سند سنداي 2015 (Sendai 2015)- كه ايران نيز آن را امضا كرده است- مطابقت دارد. فعال‌شدن سمن‌ها در مراحل پيش از سوانح می‌تواند نقش مؤثری در كاهش خسارات جاني و مالي جوامع محلي داشته باشد. به‌علاوه، چون هزينه‌هاي پيشگيري به‌مراتب كم‌تر از هزينه‌هاي بازسازي و بازتواني است، اقدامات پيشگيرانه باعث صرفه‌جويي در منابع سمن‌ها نيز خواهد شد. سمن‌ها می‌توانند ازطریق اولويت‌گذاری برای نقش‌هاي نرم‌افزاري (مانند علم‌محوري، برنامه‌ریزي، آموزش و تسهيلگري)، از عمل‌زدگي‌هاي مرسوم در سوانح دور شوند و منابع خود را بهتر تخصيص دهند. همچنین، كاهش خطاي سوم مستلزم افزايش آگاهي سمن‌ها از وظايف قانوني دولت در مديريت سوانح و آشنايي با اصول و فرايندهاي مطالبه‌گري اجتماعي است. اين اصول می‌تواند درجهت مطالبه‌گري سمن‌ها از دولت برای انجام وظايفش در مديريت سوانح مفید باشد و زمینة نظارت سمن‌ها را بر عملكردهاي اداري و مالي دولت فراهم کند.
موفقيت سمن‌ها در این امور نيازمند آموزش‌هاي كافي درزمينۀ رويكرد مديريت جامعه‌محور برای كاهش خطرپذیری سوانح (community-based disaster risk management)، برنامه‌ريزي علمي، شبكه‌سازي، حمايت از تأسيس سمن‌هاي تخصصي در حوزة مديريت سوانح، درس‌آموزي از تجارب، برقراري ارتباطات سازنده با دولت و توجه به مقولة مطالبه‌گري فعال اجتماعي است. تحقيق حاضر پژوهشي كيفي است که داده‌های آن عمدتاً ازطریق مطالعات ميداني با فنون مشاهدة مشاركتي و مصاحبه‌های عميق گردآوری شده است. پس از بررسی متون داخلي و خارجي، هیچ‌گونه پیشینه‌ای درباب موضوع اين تحقيق يافت نشد.
هدف این پژوهش سنجش تاب‌آوری کودکان، نوجوانان و بزرگ‌سالانِ آسیب‌دیده از سیل با تأکید بر برنامة راهبردیِ عمل مبتنی بر مداخلات روانی‌اجتماعی بوده است. این پژوهش از نوع نیمه‌آزمایشی با طرح پیش‌آزمون‌پس‌آزمون، گروه کنترل و پیگیری شش‌ماهه و جامعة آماری آن شامل کلیة جمعیت ساکن در بخش بزرگ معمولان در حاشیة کشکان‌رود در سال 1398 بوده است. ازبین جامعة آماری این پژوهش که حدود دوهزار نفر را شامل می‌شد، 120 نفر با روش نمونه‌گیری دردسترس و داوطلبانه و به‌طور تصادفی انتخاب شدند و بهشیوة گمارش تصادفی در چهار گروه سی‌‌نفره قرار گرفتند. ابزار این پژوهش پرسش‌نامة تاب‌آوری بزرگسالان (کونور و دیویدسون، 2003)، نوجوانان (انگار و لینبرگ، 2009) و کودکان (مرل، 2010) بود. این گروه‌ها در ده جلسة نوددقیقه‌ای تحت مداخلات روانی‌اجتماعی قرار گرفتند و گروه کنترل مداخله‌ای دریافت نکرد. تحلیل داده‌ها به‌وسیلة آزمون تحلیل واریانس انجام شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌داد که برنامة راهبردی عمل مبتنی بر مداخلات روانی‌اجتماعی بر تاب‌آوری کودکان، نوجوانان و بزرگسالان تأثیرگذار بوده است. میزان تاب‌آوری و سهم هرکدام از مؤلفه‌ها دربین بزرگسالان تاحدی به نقطة برش (اعتماد، کنترل، شایستگی، مسئولیت‌پذیری و پذیرش) نزدیک بود. در نوجوانان نیز میزان تاب‌آوری و سهم هرکدام از مؤلفه‌ها تاحدی به نقطة برش (بافت، وضعیت فردی و ارتباطات) نزدیک بود، اما برای تحقق سطح مطلوب، به مداخلات مبتنی بر نیازسنجی و حمایت مبتنی بر آن نیاز است. میزان تاب‌آوری در کودکان در سطح مطلوبی قرار داشت، اما در مؤلفة خودتنظیمی که ارتباط مستقیمی با تاب‌آوری بزرگسالان و نوجوانان دارد، کودکان به مداخلاتی مناسب و دوسویه و نیز مشاوره و آموزش مهارت‌های زندگی اجتماعی به بزرگسالان، به‌ویژه مادران و نوجوانان، نیاز دارند.
اندر بلاي سخت پديد آيد فضل و بزرگمردي و سالاري
پارادوكسي كه بحران كرونا در برابر تمامي كشورها گشوده، چگونگي توازون بين دو گزينه ظاهرا متعارض اين بيماري است : حفاظت از جان يعني تندرستي انسان ها يا حفاظت از مال يا ادامه كسب و كارها.
تجارب كشورهاي دنيا در مهار كرونا، نشان مي دهند كه در چنين شرايطي بسيار خطير، اولويت دادن به جان مردم و حفاظت از تندرستي همراه با ارائه خدمات لازم تامين اجتماعي به آنان با همراهي و مشاركت خلاق سه بخش دولتي، جامعه مدني و خصوصي براي تداوم كسب و كار ها و ارتباطات مناسب تر با دنياي خارج ضرورت تام دارد. در غير اينصورت اولويت ادامه كسب و كارها، با شيوع بيشتر اين ويروس همراه خواهد بود كه نهايتا جامعه را دستخوش بيماري و مرگ و مير گسترده و افزايش تنش هاي رواني خواهد كرد كه خود موانعي جدّي بر سر فعاليت هاي اقتصادي خواهند شد.
كرونا فرصتي دشوارياب را براي سمن ها و بطوركلي جامعه مدني فراهم آورده تا ارتباطات بيشتري با مردم پيدا كنند و براي حل مسايل حاد، اولا به همگرايي هاي بين خودشان برسند و ثانيا به مشاركت پذيري مردم همت گمارند.
بي ترديد دستاورد بسيار مهم اين دوره، تشكيل “کارگروه مهار کرونا يا “کمک”، توسط 11 شبکه ملی و تخصصی مردم‌نهاد با حدود ۲۰۰۰ تشکل و پویش بوده است.
برخي شبكه ها و تشكل هاي فعال نيز در اين دوره عبارت بوده اند از : شورای هماهنگی جمعی از تشکل های مردم نهاد شهرستان هاي خرم آباد و چگنی در لرستان، انجمن جامعه مدنی کردستان، شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران، برخي تشكل هاي كارگري و كاركنان و بسياري از انجمن هاي هنري و فرهنگي و ورزشي كشور.
ظهور كرونا، آشكار ساخته كه قطع چرخه انتقال اين ويروس، جز با مسئولیت پذیری اجتماعی همه اقشار جامعه، امكان پذير نيست ودر نتيجه، نقطه عطفي تاريخي برای احیای سرمایه اجتماعی کشور گشوده است.
برخلاف اظهارات بسياري از مسئولان و برخي صاحب نظران، ما از نظر منابع مالي و امكانات پزشكي، توان ايجاد تعادلي منطقي بين حفظ جان و حفظ مال را داريم. در مقاله حاضر بطور مستدل و مستند به آمار و ارقام، آمده است كه در اثر حكمراني بغايت ناكارآمد، منابع مالي، مادي و انساني غني كشور به يغما و به هدر مي رود و حاصل چهار دهه عملكرد آن، رشد فزاينده فساد تا حد ظهور فساد نظام مند(سيستماتيك) و سقوط شديد سرمايه اجتماعي بوده است.
اگرچه طبق رهيافت حكمراني خوب يا پارادايم Good Governance، با مجموعه اقدامات مشاركت جويانه، منافع متضاد و متنوع سه بخش، همساز و همگرا مي شوند تا منافع كلي جامعه تامين گردد، اما پيروي از اين رهيافت، متاسفانه ميسر نيست زيرا چشم انداز اميدبخشي در حكمراني موجود در بازنگري اي اساسي نسبت به اهميت سرمايه اجتماعي، ديده نمي شود.
در چنين شرايطي، جامعه مدني ناگزير بايد با تكيه بر نظرات كارشناسي، هم به بازسازي سرمايه اجتماعي مدد رساند و هم در پي مطالبه گري هاي جدّي براي اتخاذ سياست هاي اصولي و همچنين اجراي اصول متعدد قانون اساسي بويژه اصول مغفول ماندۀ فصل سوم در مورد حقوق ملت، باشد.
بي ترديد اين اقدامات راهبردي، مي توانند جامعه را تاحدودي از اقدامات توده وار منتهي به شورش هاي كور و خشونت آميز، باز دارند؛ چه بيم آن مي رود در شرايط اقتصادي بسيار سخت كرونايي، ناآرامي هايي بروز كنند و در نبود مطالبه گري هاي متشكل و مسالمت آميز، جامعه متاسفانه به مرزهاي خطرناكي كشيده شوند. حضور اجتماعات معترض در فضاهاي عمومي نيز، بيش از پيش شرايط را براي شيوع بيشتر ويروس كرونا فراهم كرده و كشور را زمين گيرتر خواهد ساخت.
واقعيت آنكه کارهای بزرگي از دست سمن ها و جامعه مدني بر نمی آید. ولي می توانند با تلاش و عشقي بزرگ، کارهایي کوچک، اما موفقي انجام دهند و شبكه اي متشكل از نهادها و كنشگران مدني سالم، دلسوز و توانمند در سه بخش جامعه را بوجود آورند.
در اين راه، ضرورت دارد سمن ها از آنچه خود منتقد آن ها در نظام حكمراني موجودند، دوري جويند و به بازنگري اي اساسي در نگرش و رفتار خود به اشكال زير بپردازند :
3- نقدپذيري و پاسخگويي بمراتب بيشتري داشته باشند؛
4- از تجارب خود و ديگران درس آموزي هاي منصفانه تري بكنند؛
بقول مولانا : بیرون ز تو نیست آنچه در عالم هست در خود بطلب هر آنچه خواهی که تويی
اين اصلاحات دروني بايد به نتايج زير بينجامند:
اين خودسازي ها كه توانمندي سمن ها را افزايش خواهند داد، بدون ترديد، تاثيراتي در تغيير نگرش و رفتار دولت و حاكميت نسبت به سمن ها نيز خواهند گذاشت.
اما، در اين راه سمن ها، ظرفيت ها و فرصت هاي متعددي در اختيار دارند از جمله : توانايي هاي نهفته در خودشان، نيرو و پشتوانه مردمي و سرمايه انساني و اجتماعي در دسترس، ساير نهادهاي مدني، كنشگران و اشخاص دلسوز در سازمان هاي دولتي، قوانين، مقررات و آيين نامه ها، رسانه ها، مراجع قانوني و ساير.
برای مشاهده فیلم روی عکس کلیک کنید
برای مشاهده فیلم روی عکس کلیک کنید
برای مشاهده فیلم روی عکس کلیک کنید
در مسیر اجرای این همایش دوستان نام برده زیر به شکل های مختلف ما را یاری نموده اند. بدین وسیله مراتب سپاسگزاری و احترام خود را خدمت ایشان تقدیم می نماییم.
دکتر محمد ایرانمنش / عباس بشکوه / نرگس حاجی زاده / مهتاب درمان / ساناز رحیم بیگی (موسسه همشهری ) / دکتر ابوالحسن ریاضی (موسسه همشهری ) / آسیه علینژاد / نیما فلاح / مهدی کشوریان ( موسسه همشهری ) / پیمان مغازه-موسسه رحمان (رشد،حمایت، اندیشه) / نیوشا نمیرانیان / دکتر نسرین نورشاهی ( موسسه پژوهش و برنامه ریزی آموزش عالی) / دکتر سادات اشرف موسوی-موسسه رحمان(رشد،حمایت،اندیشه) / شیما وزوایی
